Trochę historii
Herbert Freudenberger, amerykański psychiatra, pracując w latach siedemdziesiątych z młodymi wolontariuszami w ośrodku dla narkomanów zauważył, że w ciągu roku u młodych, pełnych entuzjazmu ludzi, po pewnym czasie, pojawiły się niepokojące objawy:
uczucie zmęczenia, bóle głowy, bezsenność, zmienność zachowań, nastrój depresyjny. Chętnie sięgali po leki, które miały przynieść ulgę i pomóc im się zrelaksować. Gniewnie reagowali na próby zwiększenia wymagań, narzekając na przeciążenie pracą, a wszelkie próby wsparcia i sugestie współpracowników – odrzucali.
Czy spodziewał się, że termin jakiego użył w 1974 roku w napisanym przez siebie artykule w czasopiśmie Journal of Social Issue dla określenia zaobserwowanego zjawiska – „wypalenie zawodowe” nie tylko stanie się przedmiotem rozważań naukowych, ale też wejdzie na stałe do potocznego języka? Trudno dzisiaj ocenić… Niemniej jednak, od tego czasu, stan wyczerpania spowodowany nadmiernymi zadaniami i obowiązkami występującymi w środowisku pracy określa się jako wypalenie zawodowe – (z ang. professional burnout).
Co to jest wypalenie zawodowe?
Zgodnie z aktualnymi poglądami badaczy, zjawisko wypalenia zawodowego ma miejsce, kiedy dochodzi do przewlekłego niedopasowania pomiędzy wymaganiami jakie stawia środowisko pracy, a możliwościami jakie posiada dany pracownik.
Jest zespołem objawów powstających w wyniku przeciążenia emocjonalnego i fizycznego, które powstają pod wpływem doświadczania w pracy nadmiernego stresu. Warto zwrócić uwagę, że jest to stres, który pojawia się w wyniku ogólnej sytuacji w pracy,
Jest także wynikiem braku możliwości kontroli i podejmowania decyzji zawodowych, nieadekwatnego wynagrodzenia, braku sprawiedliwości oraz doświadczania rozbieżności pomiędzy osobistymi wartościami pracownika i wartościami obecnymi w danym miejscu pracy.
Jak się nie zapalisz, to się nie wypalisz!
Ważne jest, aby zrozumieć istotną różnicę pomiędzy wypaleniem a innymi pojęciami takimi jak: zmęczenie fizyczne, stres związany z pracą czy kryzys egzystencjalny.
Łatwiej jest odzyskać siły będąc zmęczonym fizycznie, a stres w pracy jest częstym doświadczeniem, z którym można sobie poradzić. Natomiast wypalenie jest bardziej specyficzne: pojawi się u tych, którzy rozpoczęli swoją pracę z wysoką motywacją, z przeświadczeniem, że będzie ona sensem życia i źródłem sukcesu.
Syndrom wypalenia zawodowego może występować niezależnie od specyfiki charakteru pracy i może dotyczyć praktycznie każdego zawodu. Najczęściej jednak dotyka osób, których praca wiąże się z intensywnymi kontaktami z innymi ludźmi, jak:
- nauczyciele,
- lekarze,
- pielęgniarki,
- pracownicy socjalni,
- handlowcy,
- osoby sprawujące funkcje kierownicze.
Zanim wypalenie w pełni się rozwinie, pojawiają się pierwsze symptomy, na które warto zwrócić uwagę. Więcej informacji na temat objawów wypalenia zawodowego znajdziesz w tym artykule.
Na co trzeba zwrócić uwagę?
Jeśli zarządzasz ZESPOŁEM i zauważasz u pracownika następujące zmiany w jego zachowaniu:
- negatywne reakcje wobec ludzi
- cyniczne podejście do pracy,
- spadek motywacji,
- obniżenie zaangażowania wobec klientów i kolegów,
- zachowania agresywne,
- większą absencję
powinieneś rozważyć, czy nie masz do czynienia z objawami wypalenia zawodowego.
Nie jest to absolutnie tylko problem twojego pracownika, wynikający z nadmiernej słabości, braku zaangażowania czy kłopotów w domu. A takie argumenty można usłyszeć od pracodawców narzekających na swoich pracowników. Patrząc z tej perspektywy, to człowiek jest problemem, a nie sytuacja. I skoro tak, to rozwiązaniem jest zastąpienie go, a nie szukanie prawdziwej przyczyny. Prawda jest jednak taka, że wypalenie zawodowe ma swoje źródło w funkcjonowaniu organizacji. I nie jest to moja opinia, ale wynik wielu badań.
"Wypalenie nie pojawia się w związku z genetyczną predyspozycją do gderania, osobowością podatną na depresję czy ogólną słabością. Jego przyczyną nie jest wada charakteru czy brak ambicji. Nie jest defektem osobowościowym czy zespołem klinicznym. Jest problemem zawodowym”.
Jeśli jesteś PRACOWNIKIEM i zauważyłeś, że:
- całe twoje życie koncentruje się tylko wokół pracy zawodowej,
- częściej doświadczasz lęku,
- jesteś nerwowy i wybuchowy,
- popadasz w częste konflikty z kolegami, szefem, bliskimi,
- odczuwasz ciągłe zmęczenie,
- dopadają cię częste infekcje,
- częściej niż kiedyś sięgasz po kawę, napoje energetyzujące, alkohol, inne używki,
- „zajadasz kłopoty”
- pojawiły się problemy ze snem,
powinieneś wiedzieć, że być może doświadczasz wypalenia zawodowego, które „samo nie przejdzie”.
CIEKAWOSTKA: Christina Maslach, (Krystyna Maślak) to psycholog społeczny polskiego pochodzenia, profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley, która jako jedna z pierwszych z zespołu Philipa Zimbardo, podczas słynnego eksperymentu więziennego w Stanford, dostrzegła niemoralne aspekty badania i przekonała Zimbardo, aby go przerwał. Niewiele czasu potem p. Krystyna została żoną uczonego.
Jak poradzić sobie zanim "rzucisz papierami"?
Dobra wiadomość jest taka: wypalenie nie spada na człowieka jak grom z jasnego nieba. To proces, czasami bardzo powolny. Można zauważyć pierwsze objawy i nie dopuścić do ich rozwinięcia.
w chwili kryzysu jesteśmy silnie skupieni na przeżywaniu trudnych emocji. Nie lada wyzwaniem może się okazać bycie obiektywnym i zobaczenie sytuacji z innej, szerszej perspektywy. Dlatego zwierz się i bądź otwarty na info zwrotne. Najlepiej, aby była to osoba z innym spojrzeniem niż twoje, zainteresowana tobą i twoją sytuacją.
Ciągle do tego namawiam: otwórz się na własne uczucia i potrzeby. Czasami trzeba podjąć wyzwanie, a czasem wręcz przeciwnie – odpuścić.
Nie chodzi o nie wiadomo jak długą i daleką podróż. Może być krótko i blisko. Wyjście z tego, w czym się tkwi, zmiana perspektywy – zawsze pomaga.
szczególnie jeśli pyta siebie: Dlaczego robię to, co robię? Czy jest możliwe, aby coś zmienić? Co to by miało być? Jak bym się czuł, gdybym zmienił swoją sytuację? Co mogę w tym kierunku zrobić dzisiaj? Czyli, nie zmieniam pracy od razu, tylko zmieniam w niej, to, co mogę.
Minimum BHP: codziennie znajdź czas tylko dla siebie, chociaż kilkanaście minut, pobiegaj, poćwicz, wypij herbatę, poczytaj (ale nie ekran), zagap się, itd.
I na koniec, jeśli nie da się inaczej – skorzystaj z pomocy specjalisty.
No dobrze, a jeśli absolutnie masz dość tej pracy, ludzi w niej pracujących, miejsca w którym pracujesz?
Mimo wszystko, zanim podejmiesz decyzję, koniecznie zastanów się, czy to jest ten moment, a Ty masz tyle odwagi, by radykalnie zmienić swoje życie zawodowe i wziąć za to odpowiedzialność?
Warto wybrać bezpieczne wyjście: zamiast zmiany pracy, najpierw szukanie nowej. A może masz zapomniane pasje, zainteresowania? Odszukaj, przypomnij, pomyśl. Nie musi stać się od razu źródłem dochodów, ale w dłuższej perspektywie czasowej, kto wie?
Dziękuję Ci za przeczytanie tego artykułu – spędziłam naprawdę sporo czasu, tworząc go dla Ciebie. Tym bardziej będzie mi miło, jeśli pozostawisz po sobie ślad! Bez informacji od Ciebie, ten blog nie jest kompletny. Pozostańmy zatem w kontakcie!
Źródło: Maslach,Ch., Leiter, M.P. (2011). Prawda o wypaleniu zawodowym. Warszawa: PWN;
Stasiowska, E. (2013). Weryfikacja modelu Michaela P. Leitera: wypalenie zawodowe a dostosowanie do pracy w grupie menedżerów. Warszawa: SWPS
